مقدمه
شاید دیده و یا شنیده اید که افرادى با داشتن سرمایه ى بسیار و بهره مندى از همه گونه امکانات رفاهى و استفاده از انواع غذاهاى رنگارنگ ، از نعمتى بزرگ یعنى سلامتى محرومند و به همین دلیل از زندگى خود لذتى نمى برند! و بالعکس افرادى با خوردن غذایى معمولى و ساده در کمال صحت و سلامت عمرى طولانى مى کنند و از زندگى خود لذت مى برند. به راستى رمز و راز سلامتى در چیست ؟
عده اى چنین تصور مى کنند که سلامتى فقط با خوردن غذاهاى گوناگون که سرشار از ویتامین ها، پروتئین ها، مواد معدنى و... باشد بدست مى آید. حاصل آنکه چنین نیست و آنچه مهم است چگونه خوردن است نه چه چیز خوردن !
درست خوردن تاءثیر به سزائى در سلامتى شما دارد و شما را از دچار شدن به بیماریهاى مختلف و امراض گوناگون مصون نگاه مى دارد.
آنچه در این کتاب مى خوانید نکته هاى مهمى است که همه ما براى سالم ماندن و خوب زندگى کردن به دانستن آن نیازمندیم .
این نکته ها که برگرفته از کلمات گهربار ائمه معصومین (علیهم السلام ) مى باشد در برگیرنده سه محور مهم در آداب غذا خوردن است :
1 - آدابى که پیش از غذا خوردن باید رعایت نمود.
2 - آدابى که به هنگام غذا خوردن باید رعایت نمود.
3 - آدابى که پس از غذا خوردن باید رعایت نمود.
لطفا با دقت این نکته ها را بخوانید و به آن عمل کنید، تا همیشه جسمى سالم و روحى شاداب داشته باشید و بدانید همیشه پیشگیرى بهتر از درمان است .

                                                                                     حسن طالب پور
1 - آغاز غذا با نام خدا
غذاى خود را با نام خدا آغاز کنید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
به هنگام غذا خوردن خداى را یاد کنید و از بیهوده گوئى اجتناب نمائید زیرا که طعام نعمت و رزقى از خداوند است و بر شماست که در آن خداى را یاد کرده و شکر گوئید.
فروع کافى ، ج 6، ص 296
2 - نمک قبل از غذا
ابتداى غذا، کمى نمک بخورید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
در شروع به غذا خوردن ، نمک بخورید، اگر مردم مى دانستند نمک چه خاصیتى دارد هر آینه به جاى داروهاى مجرب دیگر آن را انتخاب مى کردند.
طب الائمه ، ص 70
3 - شروع با سرکه
خوب است غذا را با سرکه شروع کنید
محمد بن على گوید: مردى در خراسان خدمت امام رضا (علیه السلام ) بود. غذایى براى آن حضرت آوردند که با آن سرکه و نمک بود. آن حضرت آغاز غذا را با سرکه شروع کردند، آن مرد گفت : قربانت گردم ، شما به ماها امر کردید با نمک شروع کنیم ! آن حضرت فرمودند: این مثل آن است ، بدرستى که سرکه ذهن را قوى و عقل را زیاد مى کند.
طب و درمان ، ص 140
4 - شستن دست ها
دست هایتان را قبل و بعد از غذا بشوئید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
شستن دست ها قبل از غذا، رزق را زیاد مى کند، لباس ها را از آلودگى حفظ مى نماید و چشم را تقویت مى کند.
خصال ، ص 612
5 - کم خوردن و سلامت
کمتر غذا بخورید تا کمتر بیمار شوید.
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
خوراکت را کم کن تا بیمارى تو کم گردد.
غررالحکم ، ج 1، ص 114
6 - کم خوردن و سبک بودن
کمتر غذا بخورید تا سبکتر باشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
محبوبترین شما در پیشگاه خدا آنکس است که کم خوراکتر و سبکتر باشد.
کنز العمال ، ج 15، ص 261
7 - میانه روى در خوردن
در غذاخوردن میانه رو باشید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
هرگاه مردم در خوراک خود میانه رو باشند، بدن هایشان پایدار و محکم است .
سفینة البحار، ج 2، ص 79
8 - سبک خوردن
سعى کنید سبک و متعادل غذا بخورید
امام کاظم (علیه السلام ) فرمودند:
تدبیر غذایى و رژیم خوراکى این نیست که اصلا چیزى نخورى ولکن رژیم این است که چیزى بخورى اما سبک
وسائل الشیعه ، ج 17، ص 183
9 - پرخورى و هوشیارى
از پرخورى بپرهیزید تا هوشیار بمانید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
پرخورى موجب از بین رفتن و نابودى هوشیارى و زیرکى است .
مستطرف ، ج 1، ص 180
10 - پرخورى
از پرخورى بپرهیزید تا تندرست بمانید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
یا کمیل ! شکمت را از خوراک پر مکن ، براى آب هم جا بگذار و براى هوا هم قرار بده ، تا اشتها دارى دست از خوراک بردار، اگر این کارها را انجام دادى خوراک بر تو گوارا گردد، همانا تندرستى با کم خوردن و کم نوشیدن است .
تحف العقول ، ص 66
11 - اشتها به غذا
از خوردن غذایى که بدان اشتها ندارید، بپرهیزید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
بر حذر باش از آنکه ، بخورى آنچه را اشتها ندارى که باعث حماقت و نادانى مى گردد.
لئالى الاخبار، ش 2
12 - سیر بودن دائمى
از همیشه سیر بودن بپرهیزید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
از همیشه سیر بودن و بسیار خوردن بپرهیزید که این کار بیمارى ها و رنج ها را بر مى انگیزاند.
غررالحکم ، ج 51، ص 151
13 - حرام خوردن
از غذاى حرام دورى گزینید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
هر که لقمه اى از حرام بخورد، تا چهل شب نمازش مقبول نگردد و تا چهل روز دعایش مستجاب نشود و هر گوشتى که از حرام بروید، آتش به آن سزاوارتر باشد.
بحارالنوار، ج 66، ص 314
14 - غذاى داغ
از خوردن غذا داغ اجتناب نمایید.
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
غذاى گرم را وا نهید تا سرد شود زیرا، براى رسول اکرم (صلى الله علیه و آله ) غذا حاضر کردند (ایشان ) فرمودند: وا نهیدش تا سر شود و قابل خوردن گردد، که خداى عزوجل آتش به ما نمى خوراند، و برکت در غذاى خنک است .
فروع کافى ، ج 6، ص 322
15 - در جمع خوردن
بهتر است در جمع غذا بخورید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
محبوبترین خوراکى در پیشگاه خدا چیزى است که دست ها بر آن زیاد باشد. (خورنده ى آن بسیار باشد.)
نهج الفصاحة ، ص 15
16 - فوت کردن در ظرف غذا
در ظروف آب و غذا فوت نکنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
دمیدن در ظرف آب و غذا و در محل سجده مکروه است .
خصال ، ص 158
17 - توجه به مستمندان
مستمندان را هنگام خوردن غذا رد نکنید
امام على (علیه السلام ) فرمودند:
چون سفره ى غذا گذارده شد و، سائل و مستمندى از راه رسید او را رد نکنید.
محاسن برقى ، ص 423
18 - شام شب
شب ، حتما شام بخورید ولو به لقمه اى
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
شب حتما غذا بخورید، اگر چه مقدار کمى نان باشد، چون باعث قوت جسم مى شود.
طب الائمه ، ص 65
19 - شتاب در خوردن
غذا را خوب بجوید و در خوردن هرگز شتاب نکنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
غذا خوردن را طولانى کنید، زیر لحظات آن از عمرتان محسوب نمى شود.
سفینة البحار، ج 1، ص 27
20 - راه رفتن و خوردن
سعى کنید هنگام راه رفتن چیزى نخورید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
در هنگام راه رفتن چیزى نخورید، مگر آنکه مجبور باشید.
روضة المتقین ، ص 524
21 - سبزى با غذا
بر روى سفره ى غذا سبزى را فراموش نکنید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
سفره هاى خودتان را با سبزى ها بیارائید، زیرا انواع میکروب ها را نابود مى سازد.
طب النبى . ص 3
22 - غذاى ریخته شده در سفره
بهتر است غذاهاى ریخته شده بر روى سفره را بخورید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
امورى موجب رزق و روزى انسان مى شود: (که از جمله ى آن امور) - خوردن غذاهاى ریخته شده بر سر سفره است .
طب و درمان ، ص 49
23 - نوشیدن بین غذا
سعى کنید در بین غذا آب نیاشامید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
هر کس بخواهد که معده اش ناراحت نشود، در بین غذا آب نیاشامد تا وقتى که خوردن غذا پایان پذیرد. هر کس در هنگام خوردن طعام آب بخورد، بدنش مرطوب و معده اش ضعیف گردد و رگ ها جوهر و قوت غذا را نمى گیرند.
مستدرک الوسائل
24 - نوشیدن آب با غذاى چرب
از نوشیدن آب ، پس از غذاى چرب اجتناب نمائید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
آب خوردن روى غذاى چرب ، درد را به هیجان آورد.
وسائل الشیعه ، ج 17، ص 190
25 - آب سرد و غذاى گرم
از نوشیدن آب سرد پس از غذاى گرم بپرهیزید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
نوشیدن آب سرد پس از غذاى داغ و شیرینى ، باعث از بین رفتن و فساد دندان ها مى گردد.
بحارالانوار، ج 4
26 - زیاد نوشیدن
از زیاد خوردن و زیاد نوشیدن بپرهیزید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
دل هاى خویش را با زیاد خوردن و زیاد نوشیدن نمیرانید، که دل چون زراعت است ، وقتى آب آن زیاد شد خواهد مرد.
نهج الفصاحة ، ح 2489
27 - جرعه جرعه نوشیدن
بهتر است آب را جرعه جرعه بنوشید
حضرت على (علیه السلام ) فرمودند:
بارها ناظر پیغمبر اکرم (صلى الله علیه و آله ) بودم ، آن حضرت هرگاه آب مى آشامید، سه مرتبه در بین آشامیدن نفس مى کشید، و رد هر مرتبه که مى خواست شروع به آشامیدن کند به نام خدا شروع مى کردند و بعد از نفس کشیدن الحمدلله مى گفتند.
بحارالانوار، ج 1، ص 476
28 - سر کشیدن آب
هنگامى که آب مى نوشید آب را یک مرتبه سر نکشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
هرگز تشنه شدید آنچنان آب بیاشامید که گویى آب را مى مکید و هرگز آن را لاجرعه (یکمرتبه ) سر نکشید، بلکه آن را بمکید.
طب النبى ، ص 5
29 - نوشیدن در ظرف ترک خورده
سعى کنید در ظروف ترک خورده آب ننوشید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
از کناره ى دستگیره ى ظرف و جاى شکستگى آن آب نیاشامید.
سفینة البحار، ج 1
30 - ایستاده نوشیدن
سعى کنید ایستاده آب نیاشامید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
فردى از شما ایستاده آب نیاشامد.
طب النبى ، ص 4
31 - اسراف کردن
در خوردن و نوشیدن از اسراف بپرهیزید
خداوند سبحان در قرآن کریم مى فرماید:
بخورید و بیاشامید ولى اسراف نکنید، که خداوند اسراف کنندگان را دوست ندارد.
اعراف ، آیه ى 31
32 - شکرگزارى بعد از غذا
پایان هر غذا شکرگزارى از نعمت هاى خدا را فراموش نکنید.
خداوند سبحان در قرآن کریم مى فرماید:
اى کسانیکه ایمان آورده اید، از خوراکى هاى پاکیزه اى که روزى شما قرار داده ایم بخورید، سپاسگزار خدا باشید، اگر او را عبادت مى کنید.
بقره ، آیه ى 172
33 - نمک پس از غذا
در پایان غذا هم کمى نمک بخورید
امام باقر (علیه السلام ) فرمودند:
خداوند به حضرت موسى (علیه السلام ) وحى کرد که قوم خود را امر کن غذا را با نمک آغاز و با آن پایان دهند، در غیر این صورت اگر دچار هر بیمارى شدند جز خود را ملامت نکنند.
طب الائمه
34 - خلال کردن
پس از صرف غذا، خلال کردن را فراموش نکنید
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
خلال کنید، چون خلال کردن دهان را پاکیزه مى کند و براى لثه ها خوب است .
کافى ، ج 6، ص 376
35 - خلال نکردن
با چوب ریحان و چوب درخت انار خلال نکنید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
از خلا کردن با چوب ریحان و چوب درخت انار بپرهیزید، که این کار رگ جذام را در بدن تحریک مى کند.
خصال ، ص 63
36 - شستن دهان
پس از خلال کردن ، دهانتان را حتما بشوئید
امام حسین (علیه السلام ) فرمودند:
امیر المؤ منین به ما دستور مى داد تا بعد از خلال کردن ابتدا سه بار دهان را شستشو دهیم و سپس آب بنوشیم .
النهایة ، ج 2، ص 99
37 - مسواک کردن
پس از هر غذا مسواک کردن را فراموش نکنید.
رسول گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
مسواک ده فایده دارد، دهان را پاکیزه مى کند،
موجب رضایت خداوند است ، حسنات را تا هفتاد برابر افزون مى کند، سیره ى من است و استحباب دارد، زردى دندان را مى زداید و دندان ها را سفید مى کند، لثه را محکم مى کند، بلغم را مى برد، ضعف چشم را برطرف مى نماید و اشتها را زیاد مى کند.
خصال ، ص 481
38 - استراحت پس از غذا
پس از صرف غذا کمى استراحت نمائید
امام صادق (علیه السلام ) فرمودند:
به پشت خوابیدن ، پس از خوردن غذا، بدن را فربه و غذا را هضم مى کند و ناراحتى را برطرف مى گرداند.
(معمول امام رضا (علیه السلام ) آن بود که هرگاه غذا تناول مى کرد به پشت مى خوابید و پاى راستش را بر روى پاى چپش قرار مى داد.
سفینة البحار، ج 1، ص 27
39 - حمام کردن پس از غذا
هرگز با شکم پر حمام نکنید
امام رضا (علیه السلام ) فرمودند:
با شکم پر حمام نگیرید چون سبب تولید قولنج مى شود.
رسالة ذهبیه ، 29 - 26
40 - دو توصیه ى مهم !
تا گرسنه نشدید غذا نخورید و تا سیر نشدید دست از غذا بکشید
پیامبر گرامى اسلام (صلى الله علیه و آله ) فرمودند:
در حالى غذا بخور که اشتها داشته باشى و هنگامى دست از غذا بکش ‍ که هنوز اشتهایت باقى است .
بحار، ج 62، ص 291
41 - چهار توصیه مهم !
این چهار توصیه ى مهم را حتما بکار بندید
حضرت على (علیه السلام ) به فرزندشان امام حسن (علیه السلام ) فرمودند:
چهار کلمه به تو مى آموزم که تو را از درمان بى نیاز سازد.
- تا گرسنه نباشى غذا مخور، و هنوز مایل به غذا باشى دست از آن بردار، غذا را به جا و نیکو بخور (خوب بجو) و هنگامى که خواستى به بستر روى خود را به بیت الخلاء عرضه کن (به مستراح برو)
خصال ، ح 60
و اما چند تذکر...
...و در پایان به این چند نکته نیز توجه کنید:
1 - همیشه سعى کنید از غذاهاى بهداشتى و تازه استفاده نمائید.
2 - از غذاهاى متنوع استفاده کنید تا نیاز بدنتان به ویتامین هاى گوناگون را فراهم آورید.
3 - هنگام خوردن غذا در جمع ، به ظرف غذاى دیگران نظر نیندازید.
4 - بهتر است پس از صرف غذا براى هضم غذا، کمى قدم بزنید.
5 - از افراط در خوردن غذاهاى چرب ، سرخ کردنى ها و شیرینى جات بپرهیزید.
و... درست بخورید تا همیشه سالم بمانید.