معیارهای انتخاب همسر

 یکی از مراحل بسیار مهم، حیاتی و دشوار در ازدواج، برگزیدن همسر است. اینک برآنیم تا بدانیم اسلام درباره‏ی ویژگی‏های یک همسر شایسته، چه ملاک‏هایی ارایه می‏دهد و از دیدگاه این دین، چگونه همسری باید برگزید؟ اکنون به طور گذرا به برخی از این ملاک‏ها اشاره می‏شود که در بیشتر موارد برای مرد و زن، مشترک است.

1 - دین‏داری و ایمان‏

این ملاک را باید مهم‏ترین ملاک در همسرگزینی دانست؛ زیرا دین‏داری و پای‏بندی به باورهای مذهبی یکی از بزرگ‏ترین نعمت‏ها است. در سایه ایمان و تقواست که روابط عمیق عاطفی بین زوجین ایجاد می‏شود. نزد چنین همسرانی، زمینه تا حدود زیادی برای پرورش صحیح فرزندان فراهم است و زن و شوهر می‏توانند بر همه مشکلات زندگی، اعم از اقتصادی و روانی، فایق آیند و فرزندان خود را مطابق موازین و برنامه‏ های دینی تربیت کنند. به یقین، کسی که ایمان و دین خود را حفظ کرده است، در امر زناشویی و زندگی مشترک نیز فردی موفق خواهد بود. در مقابل، فرد بی‏ایمان و بی‏اعتنا به باورهای مذهبی، همسر شایسته‏ای نخواهد بود. دین، مانع مهمی در برابر بی‏نظمی و افتادن آدمی به ورطه‏ی گناه و ستم‏کاری است.

پیامبراکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم آن‏گاه که به فردی دستور داد ازدواج کند، چنین فرمود:« ازدواج کن و بر تو باد که با همسری دین‏دار ازدواج کنی[1]». امام صادق‏علیه السلام نیز فرموده است:«هرکس برای دین زن با او ازدواج کند، خداوند مال و جمال به او روزی می‏کند[2]». رسول اکرم صلی الله علیه و آله می‏فرمایند: «زن را برای زیبایی ‏اش به همسری مگیر چون ممکن است جمال زن باعث پستی و سقوط اخلاقی‏ اش بشود، هم‏چنین به انگیزه مالش، با او پیوند زناشویی برقرار مکن زیرا مال می‏تواند موجب طغیان او گردد، بلکه به سرمایه دینی ‏اش متوجه باش و با زن با ایمان ازدواج کن[3]». مردی به امام حسن علیه السلام عرض کرد: دختری دارم، او را به ازدواج چگونه فردی درآورم؟ حضرت فرمودند: «او را به ازدواج مردی با تقوا درآور که اگر دوستش داشته باشد، او را گرامی می‏دارد و اگر هم دوستش نداشته باشد، به او ستم نمی‏کند[4]».

2 - خوش‏اخلاقی‏

پس از ایمان هیچ چیزی نمی‏تواند جای‏گزین اخلاق نیک و خوش‏رفتاری و خوش‏گفتاری همسر گردد؛ زیرا زن و مرد تکیه‏گاه یکدیگرند و تنها اخلاق پسندیده‏ی همسر می‏تواند خستگی‏های روحی و جسمی طرف دیگر را به آسانی بزداید. اگر همسری - زن یا مرد - از بیشترین ثروت و زیبایی و شهرت برخوردار باشد، ولی با بدی رفتار کند، مشکلات بسیاری پدید خواهد آمد. به همین دلیل، احادیث اسلامی بر خوش‏زبانی، خوش‏خلقی، گذشت، ادب، نرم‏خویی، فروتنی، مهربانی، عدال ، شرح صدر و بردباری، پای می‏فشارند. هریک از این ویژگی‏ها می‏تواند بسیاری از اختلاف‏ها و کشمکش‏های خانوادگی را برطرف سازد؛ زیرا بیشتر این اختلاف‏ها از نبود همین عناصر سرچشمه می‏گیرد.

پیامبراکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم می‏فرماید:« با کسی که اخلاق و دینش پسندیده است ازدواج کنید؛ که اگر چنین نکنید، فتنه و فساد بزرگی در زمین پدید می‏آید[5]». با اندکی دقت در این سخن، به اهمیت خوش‏رفتاری در همسرگزینی، بهتر پی می‏بریم. هم‏چنین گفته‏اند: فردی به امام رضاعلیه السلام نامه نوشت که فردی از بستگانم به خواستگاری دخترم آمده است، ولی اخلاق خوبی ندارد و بداخلاق است، چه کنم؟ امام‏علیه السلام فرمود:«اگر بداخلاق است، به او دختر نده[6]».

 3 – توجه به همتایی

تناسب، همتایی و هم‏آهنگی مشخصات دختر و پسر عامل مهم دیگری است که بر آن بسیار تأکید شده است؛ زیرا اگر زن و مرد در جنبه‏های گوناگون دینی، اخلاقی، سنی، علمی و... تناسب نداشته باشند، گرفتار مشکل خواهند شد. با این حال، آن‏چه بیشتر اهمیت دارد، همتایی دختر و پسر از نظر اخلاق و باورهای مذهبی است. در بعضی روایات، کفویت، را شامل دو چیز دانسته‏اند: یکی عفت ناشی از ایمان و اعتقاد و دیگری تامین امکانات زندگی[7].

امام صادق علیه السلام می‏فرمایند: «الکفو ان یکون عفیفا و عنده یسار[8]» کفو کسی است که عفیف باشد و مالی هم داشته باشد. اهمیت همتایی به گونه‏ای است که حتی پیامبرصلی الله علیه وآله وسلم درباره‏ی حضرت علی‏علیه السلام و حضرت زهراعلیها السلام فرموده است: اگر علی‏علیه السلام آفریده نمی‏شد، هیچ همتایی برای ازدواج با فاطمه‏علیها السلام نبود[9].

4 - اصالت و شرافت خانوادگی‏

معمولاً تربیت و رفتار و کردار هر انسانی زاییده‏ی تربیت و اخلاق خانواده‏ای است که در آن رشد کرده است. بررسی وضعیت خانواده‏ی فرد مورد نظر از نظر اجتماعی، اخلاقی، تربیتی و دینی، در شناخت بهتر همسر آینده به ما کمک خواهد کرد.

این اصالت‏خانوادگی در نحوه زندگی جدید و در نسل بعد تاثیر دارد. اگر نطفه،که متاثر از خصایص وراثتی والدین است، ناسالم باشد، دیگر امیدی به اصلاح فرزند نیست. به همین دلیل امام صادق علیه السلام می‏فرمایند: «تزوجوا فی الحجر الصالح، فان العرق دساس‏[10]» با خانواده شایسته ازدواج کنید زیرا ژن‏ها خصایص والدین و اجداد را به نسل بعدی سرایت می‏دهند.روزی پیامبراکرم‏صلی الله علیه وآله وسلم فرمود:«ای مردم! از سبزه‏زاری که بر بالای منجلاب و مزبله‏ای روییده باشد، بپرهیزید. هنگامی که درباره‏ی آن پرسیدند، ایشان فرمود: زن زیبایی است که در خانواده‏ی بدی رشد کرده باشد[11]».

اسلام با اشاره به نقش مهم خانواده در پرورش فرزندان، شرافت و اصالت خانوادگی را از ملاک‏های مؤثر در گزینش همسر دانسته است. این سخن می‏رساند که ملاک شرافت و اصالت خانوادگی نجابت، پاکی، دین‏داری و کرامت آدمی است، نه ثروت، قدرت و شهرت.